Blog: Wat kunnen financiële instellingen met beleggingen in Rusland doen?

De Russische inval in Oekraïne is een ernstige schending van het internationaal recht. Beleggers moeten nu alles doen om te voorkomen dat zij bijdragen aan de inkomsten van de Russische staat. Die geven Rusland namelijk het vermogen de oorlog voort te zetten en de eigen bevolking te onderdrukken.

Verkoop Russische staatsobligaties
De oorlog in Oekraïne wordt gefinancierd vanuit de Russische staatskas. En die wordt onder andere gevuld met de opbrengst van staatsobligaties in handen van internationale beleggers. Investeringen in de Russische staat zijn al langer ‘maatschappelijk onverantwoord’. Sinds de annexatie van de Krim in 2014 gold er een EU-wapenembargo tegen Rusland. Voor enkele beleggers was dit al reden Russische staatsobligaties uit te sluiten. Ook het optreden van Rusland in Oost-Oekraïne en Syrië, en de ernstige onderdrukking van burgers in eigen land, zouden voor investeerders redenen moeten zijn geweest om Rusland op de uitsluitingslijst te zetten. Financiële instellingen die nu nog steeds staatsobligaties bezitten, moeten deze daarom zo snel mogelijk van de hand doen en uitsluiten.

Uit recent onderzoek van Profundo blijkt dat enkele Nederlandse financiële instellingen nog Russische staatsobligaties hebben. Het gaat om NN Group (140 miljoen dollar) en ABN Amro (16 miljoen dollar). Het Duitse Allianz, met in Nederland 1,3 miljoen klanten, heeft meer dan 2,6 miljard dollar geïnvesteerd in Russische staatsobligaties. Daarnaast bleek uit onderzoek van Nu.nl dat ook pensioenfonds PFZW, Pensioenfonds Detailhandel en Pensioenfonds Vervoer Russische staatsobligaties bezitten. Deze fondsen hebben inmiddels aangegeven die beleggingen van de hand te zullen doen.

Desinvesteer uit Russische staatsbedrijven
Ook de inkomsten uit Russische staatsbedrijven vloeien naar de staatskas. En daarmee naar de oorlog in Oekraïne. Gezien de ernst van de huidige mensenrechtenschendingen moeten investeerders zich – op een verantwoorde manier – terugtrekken uit deze bedrijven.

Verhoogde due diligence over alle bedrijfsactiviteiten in Rusland
In oorlogs- en conflictsituaties als deze, is er een verhoogd risico dat investeerders betrokken raken bij zeer ernstige mensenrechtenschendingen. Daarom moeten ze, volgens de UN Guiding Principles on Business and Human Rights, ‘verhoogde’ due diligence uitvoeren over al hun operaties. In dit geval betekent dat: in kaart brengen of Russische bedrijven waarin zij beleggen verbonden zijn aan het regime – bijvoorbeeld via minderheidsbelangen van de staat of staatsbedrijven – of aan oligarchen die nauw aan het regime verwant zijn.

Als deze bedrijven op enige manier (inclusief via de staatskas) betrokken zijn bij dit conflict of bij de onderdrukking van burgers in Rusland zelf, moeten investeerders al hun invloed gebruiken om te zorgen dat deze bedrijven daarmee stoppen. Als dat niet op heel korte termijn lukt, moeten investeerders zich terugtrekken. Uit het Profundo-onderzoek blijkt dat bijvoorbeeld ING (2,6 miljard dollar), Rabobank (322 miljoen dollar) en ABN Amro (321 miljoen dollar) fikse leningen hebben verstrekt aan Russische fossiele bedrijven.

In een artikel in het FD van 16 maart stellen banken in verwarring te zijn over sanctieregels. Banken moeten echter breder kijken dan de precieze sanctieregels en zorgen dat zij via geen enkele investering in (Russische) bedrijven bijdragen aan het verdienvermogen van de Russische staat.

Verzet in Rusland
Zoals de Investor Alliance for Human Rights aangeeft in haar meest recente Investor Alert, kunnen investeerders Russische bedrijven oproepen zich actief uit te spreken tegen de oorlog. Ook kunnen Russische bedrijven zich uitspreken tegen de vervolging van hun werknemers en andere burgers die geweldloos in actie komen tegen oorlog en repressie. Het op een na grootste Russische oliebedrijf Lukoil deed al zo’n oproep. Bedrijven (en hun investeerders) die actief zijn in Oekraïne moeten er daarnaast voor zorgen dat hun werknemers beschermd zijn tegen geweld.